کارآوا؛ ظرفیت پنهان گردشگری

«کارآوا» یا ترانه‌هایی که به هنگام کار و به ساده‌ترین شکل خوانده می‌شدند این قابلیت را دارند که هر ساله گردشگران بسیاری را به جانب خود بکشانند. اما نکته این است که تا چه اندازه از این موسیقی عامیانه خود برای جذب گردشگر بهره برده‌ایم؟

هوشنگ جاوید، مردم‌شناس و پژوهشگر موسیقی نواحی، «کارآوا» را آوازهایی می‌داند که در گذشته و به هنگام کار خوانده می‌شده است.‌ترانه‌هایی که امروز و با توجه به تغییر شرایط و مناسبات زندگی کنونی از بین رفته و تنها بخشی از انها باقی مانده‌اند.

جاوید با اشاره به این‌که امروز همه چیز تغییر کرده و مناسبات زندگی کنونی دگرگون شده ، می‌گوید: « امروز،  کمتر کسی از داس برای درو استفاده می‌کند به همین‌خاطر، کارآواهایی که به هنگام درو خوانده می‌شده، از بین رفته و فراموش شده است. امروز به‌جای خواندن ترانه‌های کار، سوار کمباین می‌شوند و به ترانه‌های بی‌محتوایی که بر سی‌دی ظبط شده، گوش می‌دهند.»

نویسنده کتاب پژوهشی « موسیقی رمضان» براین باور است که« مهارت‌هایی که در ایران وجود دارد، دوره به دوره تکمیل شده است. برای نمونه، دوبیتی به روزگار رودکی برمی‌گردد. پس از آن، رباعی‌های خیابانی یا ترانه‌های «کوچه باغی» پدید می‌آیند و این همان چیزی است که قلندرها و به ویژه ابوسعید ابوالخیر از آن بهره می‌برند و « هراره» اش می‌نامند.»

«روزگاری اگر کسی هراره می‌خواند، خراسانیان، مسخره‌اش می‌کردند اما همین هراره‌ها به صورت آواهای کار در آمد و در میان مردم گسترش یافت. به‌عبارتی، حتی آنچه که فولکلور و عامیانه‌اش می‌دانیم هم، از سوی خواص پدید می‌آید و در میان توده مردم، رواج می‌یابد. ترانه‌هایی که شرایط اجتماعی و فرهنگی حاکم بر جامعه آن روز و وضعیت روحی مردم آن دوره را می‌رساند.»

جاوید، توجه به اداب و رسوم و فولکلور را یکی از راه‌های جذب گردشگر می‌داند و می گوید:« ایران، سرزمین آیین هاست و ایین‌ها، فرهنگ سازند و آنچه اهمیت دارد و برای گردشگران، جذاب است، همین فرهنگ و تفاوت‌های فرهنگی است. برای نمونه مراسم تشت‌زنی زنان گیلان، می‌تواند گردشگران بسیاری را به سمت خود بخواند.»

« چند سالی است که ترکیه با پهن‌کردن سفره افطار و به‌جا آوردن آیین افطاری، گردشگران بسیاری را جذب می‌کند؛ آیینی که به باور مردم ترکیه از دوره عثمانی باقی مانده‌است؛ دورانی که به ‌ان باور چندانی ندارند زیرا با امدن آتاتورک به روزگار پادشاهی پایان دادند و جمهوری را پذیرفتند اما مراسم زیبای افطار را که در آن زمان رواج داشته، همچنان و با همان شیوه اجرا می‌کنند و با این روش هم فرهنگ خود را معرفی می‌کنند و هم به درامدی کلان دست می‌یابند.»

جاوید همچنین از برگزاری جشنواره کارآواها خبر می‌دهد: «نخستین همایش « کارآواها و آیین‌های موسیقی کار در ایران» ، از 17 تا 20 مهرماه در تالار اندیشه حوزه هنری و با هدف گردآوری و مستندکردن این‌گونه از ترانه‌های بومی و مردمی برگزار می‌شود.»

گروه گردشگری تبیان- الهام مرادی