
از برج طغرل تا برج میلاد
سبک معماری استفاده شده در این برج مربوط به معماری رازی است که این سبک در قرن سوم آغاز و درقرن پنجم هجری قمری به اوج شکوفایی خودش میرسد، سبکی که تلفیقی از معماری پارتی و پارسی است. کتیبههایی که روی این بنا وجود داشته، در دوره ناصرالدین شاه که این برج مورد مرمت قرار میگیرد از بین میرود. این برج آرامگاه همچنین مانند سایر آرامگاههای سلجوقی دارای گنبدی بوده که در زلزله فرو ریخته است.
در مورد کاربردهای دیگر این برج نظرات جالبی وجود دارد مثلا این برج حکم جهتنما را داشته و شبها با روشنکردن آتش بر بالای آن، کاروانیان میتوانستند مسیر ورود به شهر را تشخیص دهند.
این برج که دو بار در سالهای 1301 و 1377 مورد مرمت قرار گرفته، قرار است با ایجاد مجموعههای فرهنگی در اطراف آن به مکانی دیدنی و همچنین فرهنگی برای جذب گردشگران و دوستداران میراث فرهنگی تبدیل شود و شهرداری قصد دارد با خرید خانههای مسکونی و حتی تجاری محوطه اطراف این برج را برای ایجاد فضاهای فرهنگی تا 30 هزار مترمربع گسترش دهد.
گروهی این بنای تاریخی شهر تهران را مدفن همان حاکم مهاجم خواندهاند که جذب در فرهنگ آن زمان ایران، حضورش موجب آبادانی آن نقطه از شهر تاریخی شد. برخی دیگر میگویند سلطانطغرل بیکسلجوقی نه، که خلیلسلطان از فرزندان تیمورلنگ و همسر او شادالملک در سردابه برج دفن شدهاند. اما سیدمحمد محیططباطبایی، استاد ادبیات و فرهنگ ایران که خود از غنودگان در جوار این برج تاریخی است با استناد به تحقیقات زیادی که بر بنای
آن طور که در برخی منابع مکتوب نقل شده ودر سایت مرجع ویکیپدیا نیز آمده است ابنجوزی، فقیه و محدث، متکلم و تاریخنگار حنبلی مذهب بغدادی در مورد ابراهیم خواص گفته است که وی از مشایخ صوفیه بود که در ری اقامت داشت اما جامی، شاعر، موسیقیدان، ادیب و صوفی ایرانی قرن نهم هجری درخصوص او معتقد است که زادگاه خواص بغداد بوده و پدر او نیز از آمل به آن شهر مهاجرت کرده است. باز هم ابنجوزی در مورد خواص نوشته است که شهرت وی از خواص به معنی برگ خرما گرفته شده چون خواص با بافتن و فروش برگ خرما زندگی میگذراند. به نوشته ابنجوزی، خواص، همان شخصیتی که میگویند در سردابه
گروه نخست که معتقدند برج تاریخی طغرل مدفن سلطانطغرل بیک سلجوقی است به مجمل التواریخ از آثار تاریخی قرن ششمهجری نوشته سامانی و همچنین نوشتههای فارق سومر، مورخ ترک استناد میکنند.
گذشته از آنکه در سردابه برج آجری طغرل، از آثار تاریخی منطقه20 تهران که در بنای آن از ساروج و زاج استفاده شده است، سلطان ملکشاهسلجوقی دفن شده باشد یا خلیلسلطان از فرزندان تیمورلنگ و همسرش در آن سردابه تاریخی آرمیده باشند و یا آنطور که استاد مرحوم سیدمحمد محیططباطبایی با استناد به تحقیقات تاریخی خود از آن بهعنوان مدفن ابراهیم خواص نام برده باشد، کاربری این برج تاریخی عجیب بنا شده در مسیر جاده ابریشم است.
براساس آنچه کارشناسان اینگونه بناهای تاریخی میگویند، برجها و میلها در ایران پیشاز هر چیز راهنمای مسافران جاده ابریشم و ابزار تعیین زمان بوده است.
بر بام برجها آتشی افروخته میشده تا راهنمای شبانه کاروانها باشد. برجهای تهران، پس از ورود اعراب به ایران کاربری بناها نیز تغییر کرد و بنای برج طغرل نیز از محلی برای روشن کردن آتش شبانه به مکانی برای مذن تبدیل شد تا از آن پس این بنابه مأذنه، یعنی محلی برای گفتن اذان تغییر کاربری بدهد.
بدینترتیب برج 20متری طغرل جدای از مدفن اشخاص صاحبنام، کاربریهای دیگری نیز داشته است. راهنمای مسافران شب راه در مسیر ابریشم پیش از اسلام و پس از آن و مأذنه پس از ورود اسلام به ایران، برج طغرل ولی کاربری بیشتری نیز داشته است. رصدخانه، ابزار عظیم اعلام زمان و تشخیص بروج. میگویند، زمزمههایی در تاریخ بوده است که این برج تاریخی ری گنبدی داشته که فرو ریخته و پس از آن بنای بیگنبد اصلاح شده است.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از همشهری، جام جم