معرفی کوه آتشگاه اصفهان+تاریخچه و عکس

آتشگاه اصفهان یا کوه آتشگاه از بناهای تفریحی گردشگری و تاریخی شهر اصفهان و سِدِه و از یادگارهای ایران باستان است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخیِ کهنی است و در زمان‌های گوناگونی از آن بهره برده ‌اند. در این مقاله با این مکان تاریخی و تفریحی بیشتر آشنا خواهید شد.

تاریخچه کوه آتشگاه

درباره ی قدمت و کاربری بنای آتشگاه در بین مورخین و صاحب نظران اختلاف نظر وجود دارد. بنای آتشگاه را به خاطر استفاده از چوب در میان بافت خشت های دیوار و همچنین معماری آن منصوب به معماری به سبک بین النهرین می دانند. بر اساس یافته های گروه باستان شناسی از کشور ایتالیا به سرپرستی باستان شناس معروف ایتالیایی پروفسور گالدیری، طول عمر مصالحی که در بنای آتشگاه به کار رفته است متعلق یه حدود ۱۴۰۰ قبل از میلاد مسیح می باشد. اما قدمت و معماری این بنا تنها عامل شگفتی نیست بلکه مسئله ی دیگری که باعث تعجب شده است این است که در هزاره ی سوم پیش از میلاد در استان اصفهان و حدود بختیاری امروز قوم و یا اقوامی نیز زندگی می کرده اند. بنا بر این مسئله گروه پژوهشی پروفسور گالدیری عمر این بنا را تا ۷ هزار سال هم تخمین زده و احتمال این راداده اند که یک بنای مشابه این بنا در بین النهرین موجود بوده باشد. منابع باستان شناسی ایران می گویند که مهم ترین آتشکده های عهد ساسانی عبارتند از؛ آذر فرنبغ، آذر گشسب و آذر برزین مهر که آتشگاه اصفهان یکی از اتشکده های مهم بعد از این اتشکده ها بوده است.

در بررسی آثار برجای مانده بر روی قله ی کوهی که در سمت غربی آتشگاه قرار گرفته است و کاملا مشرف بر جاده ی اصفهان_ نجف آباد است، متوجه می شویم که کنده کاری های موجود مربوط به دو دوران است؛ ساسانیان و دوره ی اسلامی. در واقع این مسئله نشان می دهد که ممکن است از این اتشکده در دوره های مختلف، استفاده های دیگری هم می شده است. چشمگیر ترین بنایی که از این آتشگاه بر جای مانده است، یک بنای استوانه ای شکل است که ۸ ضلع دارد و بسیاری از جمله پروفسور ایتالیایی، آندره گدار این بنا را با طاقچه های قوس دارش مربوط به دوران اسلامی دانسته اند. از طرفی هم این فرضیه مطرح می شود که با توجه به تسلط باطنیان بر اصفهان که در اواخر سده ی ۵ اتفاق افتاد، این برج با وجود ۸ ضلعش به ۸ سمت مختلف دید و تسلط داشته باشد و بیشتر به عنوان یک برج دیده بانی به این بنا اضافه شده باشد. یکی از مورخان و پژوهشگران تاریخی دیگر که به این بنا علاقه مند است و درباره ی آن تحقیقات و پژوهش های مختلفی انجام داده است درباره ی این بنا به این مسئله نیز اشاره می کند که این قلعه ی ۸ ضلعی با وجود استحکاماتی که داشته است نمی تواند که قلعه ای مستقل و مجزا بوده باشد زیرا در آن فضاهایی همانند تالار، آب انبار و سرسرا وجود ندارد.

سیرو، آتشگاه اصفهان را در ابتدای امر یک اقامتگاه موقتی و فصلی سلطنتی به حساب می آوراما در عین حال نیز معتقد است که در ایران حتی در دوران پیش از اسلام نیز هرگز چنین بناهایی را کاملاً محکم و از مصالح سخت و حفاظتی نمی ‌ساخته ‌اند. سیرو در ادامه  اشاره می ‌کند که مجموعه ی آتشگاه اصفهان و بنایی ک در اطرافش وجود دارد با وجود استحکامات متعدد و زیادی که در اطراف خود دارد، نمی ‌تواند یک قلعه بوده‌ باشد، چرا که فضاهای تالارمانند و آب‌انباری که کی از الزامات یک قصر است، در آن وجود ندارد. در حقیقت امر، این مکان بیشتر در زمره ترکیب ‌های بنایی می‌ گنجد که در آن ها یک آتشگاه که اتاق نگهداری شعله مقدس است، در پای یک تپه مقدس یا همان آتشکده جهت برپایی مراسم های مذهبی احداث ‌گردیده است. بنابراین، به احتمال زیاد این مکان در ابتدا برای اقامتگاهی شاهانه در نظر گرفته بوده شده ‌است و در در قرون بعد مشغول به برگزاری مراسم دینی گرفته شده و برای مقاصد مذهبی در نظر گرفته شده ‌است. ایرانیان باستان قبل از آن که به دین اسلام تشرف کنند، پیرو دین و آیین زرتشتی بوده اند. در اصول دین زرتشتی این گونه آمده است که برای بزرگداشت و احترام به آتش که به نظر آن ها یکی از اصول چهارگانه ی مقدس جهان است، تشریفاتی مذهبی انجام می دادند که البته هنوز هم این تشریفات در بین ایرانیانی که آزرتشتی هستند، رایج و معمول است.

آتش مقدس زرتشتیان در آتشگاه های حفاظت شده نگه داشته می شده است  و نباید هیچگاه آتشش خاموش شود. از آن جایی که یکی از مراسم های مخصوص آتشگاه ها این بوده که  در مواقع مشخصی ترکه های چوبی را شعلهه ور می کردند. به آتشکده ها به واسطه ی سبک معماری شان چهارتاقی نیز می گفتند در آتشگاه ها مراسم های مذهبی مخصوص اجرا می کردند و سرودهایی مذهبی می خواندند و تمامی مردمی که می خواستند در این مراسم شرکت کنند، در اطراف این چهارتاقی گرد می آمدند. بسیاری از  آتشکده ها پس از اسلام در ایران تبدیل به مسجد شدند، ولی آتشکده هایی که در نقاط دوردست یا کم جمعیت قرار داشتند، همچنان به حال خود باقی ماندند و تا به الان به قوت خویش وجود دارند.

کوه آتشگاه کجاست؟

آتشگاه اصفهان در غرب اصفهان و ۸ کیلومتری مرکز شهر در خیابان آتشگاه و جنوب خمینی شهر قرار دارد. این بنا در نزدیکی رودخانه زاینده رود، بر روی کوهی قرار دارد. از بلندای این تپه، تا کیلومترها از هر چهار سوی اصلی را می‌توان به خوبی مشاهده کرد. 

باستان شناسان، زمان ساخت این بنا را به دوران ساسانی یا پیش از آن نسبت  داده اند. آتشگاه اصفهان به عنوان یکی از سه اثر قدیمی که از دوران باستان به جا مانده، شناخته می شود. از نظر وسعت، این مکان سومین اثر موجود در شهر اصفهان بوده و یکی از ۷ آتشکده بزرگ ایران در زمان قباد ساسانی می باشد.

عکس کوه آتشگاه

مشخصات کوه آتشگاه:

تپه آتشگاه، از جنس سنگ های رسوبی است. تراز پایینی آن در ارتفاع ۱۶۱۰ متر از سطح دریا و فراز آن در ارتفاع ۱۷۱۵ متری از سطح دریا واقع شده‌ است. بنای آتشگاه، آتشدانی بزرگ و مدور با دریچه‌های متعدد است.

این ساختمان از خشت های گلی خام به طول و عرض ۴۰ سانتیمتر و قطر ۱۴ سانتیمتر ساخته شده و مصالح ، خشت ها، گل و سنگ ریزه و نی های ساحل زاینده رود هستند. پایه های بزرگ و خشتی بنا تقریبا از میانه تپه آتشگاه آغاز شده و در بالا به ستون هایی محکم تبدیل می شدند که در گذشته اتاق هایی نیز روی آنها قرار داشته است. در بالای تپه ، بنایی گرد وجود دارد و جز آن هیچ بنایی بلندتر ساخته نشده است.

این بنا ۸ گوشه دارد و در هر گوشه از آن یک پنجره رو به بیرون قرار گرفته شده است که موبدان زرتشت، آتش مقدس را درون این اتاق قرار می دادند.

این مجموعه دارای اتاق ‌ها و ساختمان‌ هایی در چهار جهتِ تپه بوده که تا زیرِ اتاقکِ آتشگاه ادامه می ‌یافته‌ اند و البته اکنون تنها سازه ‌های بخشِ شمالی و بخشی از قسمتِ شرقی سالم مانده ‌اند و به‌ نظر می‌ رسد مربوط به بازسازیِ این بنا در دوره پهلوی باشند. 

رسیدن به قله کوه و بنای آتشکده نیاز به اندکی پیاده روی و کوه پیمایی دارد. پس از رسیدن به قله کوه با منظره بسیار زیبای شهر اصفهان رو به رو می شوید. منظره ای از جنس تاریخ ایران زمین. در نزدیکی کوه آتشگاه منارجنبان نیز قرار دارد که دیدن منارجنبان هم خالی از لطف نیست.

نام گذاری کوه آتشگاه اصفهان:

نام اصیل و کهن این بنا آتشکده مِهربین یا دژِ مهربین بوده و اکنون در گفتارهای عامیانه به آن آتشگاه یا قلعه ماربین می‌گویند.

آتشکده مهربین یا دژ مهربین را موبدان زرتشتی نام گزاری کردند زیرا با توجه به تاریخچه اش که به قبل از ساسانیان بر می گردد و آتشکده ها در زمان زرتشتی ها برای جشن ها و رسومات خود ایجاد می شدند از این رو بعد از گذشت زمان نام آن را کوه آتشگاه قرار دادند.