دیدنی های سقز،جاذبه های گردشگری سقز

آکاایران: سقز، یکی از شهرهای زیبا و البته سردسیر در شمال غربی ایران و استان کردستان است که تاریخی کهن را در فصلنامه‌ خود به ثبت رسانده است. در باب وجه تسمیه این شهر تاریخی، روایات متعددی وجود دارد. برخی معتقدند که نام امروزی این شهر، برگرفته از قومی به نام «سکا» است. گروهی که گفته می‌شود در دوران مادها، بارها مرزهای ایران را مورد حمله و یورش قرار داده‌اند. بنابراین «هووخشتره» یکی از بزرگ‌ترین پادشاهان ماد، در دهه‌ نخست فرمانروایی خود با امپراطور سکاها متحد شد و ازاین‌رو گروهی از این قوم به غرب ماد مهاجرت کرده و از آن پس این سرزمین به نام سکزی یا ساکز، که امروزه به سقز معروف است، شهرت یافت.

منطقه‌ای که با توجه به گفته‌های «رومن گیرشمن» در زمان اشغال ایران، آن را پایتخت خود انتخاب کرده و امروزه با قدمتی بالغ بر سه هزار سال، یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان، محسوب می‌شود. برخی دیگر نیز براین باورند که سقز از نام «سیاکسار»، پادشاه مادی و فردی که در بین یونانیان به «سیاکس»، شهرت داشته است، الگوبرداری شده است.

 

وجه تسمیه و پیشینه تاریخی

در نخستین اتحاد ماد، شهر سقز با نام ‹‹ایزیرتا›› پایتخت مادها بود، فرماندهان ماد در اطراف شهر استحکامات ‹‹زیویه›› و ‹‹قپلانتوی›› کنونی (آدامائیت) را برای خود بنا کردند. در این زمان سارگن دوم - پادشاه آشور - به سرزمین ماد تاخته و آن ها را شکست داد و «ایزیرتا»، «زیویه» و «آدامائیت» را ویران ساخت. پس از آن سکاها (سکه) به تجدید بنای این شهر پرداخته و سقز را به نام «اسکیت» (ساکز، سکز) بعنوان پایتخت خود انتخاب کردند .

شهر سقز سابقا در دشتی در جنوب باختری شهر فعلی قرار داشت، که اکنون به «کهنه سقز» یا «سقز کهنه» معروف است. شهر فعلی ابتدا در اطراف بازار به وجود آمد از این رو قدیمی ترین محله شهر، محله بازار است که بعدها در اثر ارتباط تبریز، سنندج و بانه طرفین جاده های آن آباد شد . در حال حاضر، موقعیت طبیعی و نحوه استقرار شهر در دامنه ارتفاعات و گذر رودخانه از کنار آن، این شهر را به یکی از زیباترین شهرهای استان کردستان تبدیل کرده است

نام سقز

نام امروز سقز از نام قوم سکه یا سکا سکاها یا سکز به یادگار مانده است و سکز همان ساکز است. در روزگار مادها سکاها فراوان به مرزهای ایران می تاختند.اینان گاه با آشور هم پیمان می شدند و زمانی زیر فرمان خود مادها با آشوریان می جنگیدند.

به دنبال حمله مجدد آشور به مادها خشتریته برای پایان دادن به حملات اشور با ماننا و سکاها پیمان دوستی بست و عملا با اشور وارد جنگ شد. در حدود سال 650 پ. م. پادشاهی ماد دولت بزرگی در ردیف ماننا و اورارتو و عیلام بود.

بعد از سکاها کیمری ها (یکی دیگر از قبایل صحرانشین شمال قفقاز) به منطقه شمال غرب ایران حمله کردند و در سر راه خود، دولت اورارتو در غرب دریاچه اورمیه و شرق آناتولی را نابود کردند. هووخشتره، بزرگ ترین پادشاه ماد در ده سال اول حکومتش موفق شد که رابطه اش را با پادشاه سکاها، پروتوثیس، به اتحاد متقابل تبدیل کند.

هووخشتره ارتشش را به دو قسمت پیاده نظام مجهز به نیزه و سوارنظام تیر انداز (شکلی که از سکاها آموخته بود) تقسیم کرد و دولت نیرومندی در ماد تشکیل داد. در روزگار هووخشتره، پس از انقیاد سکاها در ماد، گروهی از سکاها را به غرب ماد کوچاندند و این سرزمین را به نام آنان سکزی یا ساکز خواندند که اکنون به سقز معروف است.

گفته می شود که این شهر با نام ایزیرتا در نخستین اتحاد ماد، پایتخت مادها بود. سرکردگان ماد در اطراف شهر استحکاماتی برای خود ساختند که از آن جمله زیویه(ایزبیا)(ایزیبیا) و قپلانتوی کنونی (آدامائیت) را می توان نام برد. در این زمان سارگن دوم پادشاه آشور به سرزمین ماد تاخت، مادها شکست خوردند و ایزیرتا، زیویه و آدامائیت را ویران کرد .

نمای شهرستان زیبای سقز در شب

موقعیت جغرافیایی سقز

شهرستان سقز در شمال استان کردستان واقع شده و دومین شهر این استان می باشد.با وسعتی حدود 4444 کیلومتر مربع در شمال غرب،شمال و شمال شرق به ترتیب با شهرهای بوکان،شاهین دژ و تکاب(استان آذربایجان غربی)هم مرز می باشد،در شرق با دیواندره و در جنوب با مریوان مرز مشترک دارد،همچنین در حاشیه ی جنوب غربی به کردستان عراق چسبیده است و در غرب با شهر بانه همسایه است.

این شهر در 46 درجه و 17 دقیقه طول جغرافیایی و 36 درجه و 14 دقیقه عرض جغرافیایی از خط استوا واقع شده است.ارتفاع آن از سطح دریا 1476 متر است و نسبت به تهران 25 درجه و 27 دقیقه طول غربی فاصله دارد.در ناحیه ای کوهستانی و مرتفع بین ارتفاعات نامنظم سلسله جبال زاگرس واقع شده،در جنوب این شهر کوههای هیجانان و در غرب آن کوههای ملقرنی گسترده اند.

جمعیت سقز

براساس آمار ارائه شدهٔ سال 1395 شهر سقز با جمعیت 165 ٫ 258 تن پس از سنندج ، دومین شهر پرجمعیت استان کردستان است. زبان و گویش مردم سقز، کردی سورانی است. در سال 1370 شمار شهرنشینان شهرستان سقز حدود 100 ٬ 113 تن بوده است و جمعیت روستاییان آن هم برابر با 79 ٬ 200 تن بوده که جمعاً کل شهرستان دارای جمعیتی برابر با 160 هزار تن داشته است؛ اما با تغییرات حاصل در روستاهای خوش آب وهوا و ایجاد و احداث راه های آسفالتهٔ روستایی و برق کشی و مخابرات و دیگر امکانات، تمایل مردم به سکونت در روستاها بیشتر شده است .

سقز دومین شهر پر جمعیت کردستان

آب و هوا سقز

سقز زمستان هایی بسیار سرد دارد و براساس داده های سازمان هواشناسی ، یکی از سردترین نقاط شهری ایران است. یکی از پایین ترین دماهای ثبت شده در این شهر 45- درجهٔ سانتی گراد بوده است. به گزارش سازمان هواشناسی جمهوری اسلامی ایران شهر سقز به همراه شهر بستان آباد در استان آذربایجان شرقی که دمای 46- درجه در آن به ثبت رسیده سردترین شهرهای ایران لقب گرفته اند^.

مذهب مردم سقز

 مردم سقز پیرو دین اسلام و مذهب سنی هستند. 

زبان مردم سقز

مردم سقز به گویش سورانی سخن می گویند .

وضعیت فرهنگی و اجتماعی

آنچه مسلم است کردها از قدیمی ترین نژاد آریایی ها هستند . همانطوریکه در کتاب کارنامه ایرانیان در عصر اشکانیان جلد دوم آمده است مستشرقین و مورخین می نویسند که کردها یکی از شریف ترین و باستانی ترین آریاییهای ایران شمرده میشوند و ممکن است آریاییها که در یکهزار و هشتصد سال پیش از میلاد در بابل حکومت نموده و به نام کاسو یا کاسیت در تاریخ معروف شده اند نیاکان کردهای امروزی باشند .

وجود علمای فاضل - دانشمند متدین و متعهد نویسندگان و شعرای عارف و نامی ، فرهنگیان و هنرمندانی خلاق و مبتکر و توانا در تمامی زمینه ها این شهرستان را از قدیم الایام به صورت یک کانون فرهنگی - علمی در آورده است و در یک جمله میتوان گفت سقز در بین شهرهای کردنشین از این نظر بیشتر مورد توجه بوده است .

جاذبه های دیدنی و زیبای شهرستان سقز

شهرستان سقز دارای سه بخش : مرکزی ، زیویه و سرشیو می باشد .

1. بخش مرکزی شامل دهستان های

• میرده به مرکزیت روستای میرده
• ترجان به مرکزیت روستای قهرآباد سفلی
• تموغه به مرکزیت روستای تموغه
• سرا به مرکزیت روستای سرا

2. بخش سرشیو شامل دهستان های

• چهل چشمه غربی به مرکزیت دگاگاه
• ذوالفقار به مرکزیت حسن سالاران

3. بخش زیویه شامل دهستان های

• امام به مرکزیت روستای سنته
• تیلکو به مرکزیت روستای ایرانخواه
• خورخوره به مرکزیت روستای خورخوره
• صاحب به مرکزیت صاحب

آبشار خورخوره واقع در سقز

جاذبه های دیدنی شهرستان سقز

 

 

۱. تپه قلعه باستانی زیویه (کاخ دژ)

یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی کردستان که در فاصله‌ ۵۵ کیلومتری از سقز و در روستای زیویه قرار دارد، اثری است متعلق به قرن سوم و چهارم هجری قمری که به «تپه قلعه‌ زیویه» شهرت یافته است. این اثر ملی روی تپه‌ای طبیعی که بخشی از آن را سنگ تشکیل داده است احداث شده و دارای ۴۰ هکتار وسعت و بلندایی بین ۹۰ تا ۱۱۰ متر از سطح زمین‌های پیرامونش است.

کاوش‌های بسیاری در این منطقه‌ تاریخی صورت گرفته است و طی آن‌ها آثار بسیاری کشف شد که از قدمت آن در نیمه‌ دوم قرن هفتم پیش از میلاد حکایت دارد و حکومتی بودن این قلعه را مسجل ‌ساخته است. بخش شمالی تپه دارای شیبی تند، بخش جنوبی و بسیاری دیگر از بخش‌ها صخره‌ای و صاف و بخش غربی و شرقی نیز دارای شیبی ملایم است.

۲. مسجد دو مناره

در بافت قدیمی شهرستان سقز، یکی دیگر از آثار تاریخی ایران قرار دارد که در مورد تاریخ ساخت آن، اختلافاتی وجود دارد. این میراث ایران کهن که در محله‌ میان‌قلعه و در دامنه‌ تپه‌ تاریخی نارین‌ قلعه قرار گرفته است، مسجدی است قدیمی که به‌دلیل برخورداری از دو مناره‌ بلند، به «مسجد دو مناره» شهرت یا فته است. برخی از کارشناسان قدمت آن را متعلق به دوران شیخ حسن مولانا آباد از بزرگان و عارفان دوران حکومت افشاریه می‌دانند که با توجه به معماری و کاشی‌کاری‌های انجام شده در مسجد، احتمال احداث آن در اواخر دوران افشاریه و اوایل دوران زندیه، دور از ذهن نیست. این مسجد دارای حوض‌خانه‌ای با یک گنبد بر فراز آن است که نمازگزاران در آن وضو می‌گیرند و به نظر می‌رسد که قدمت آن از عمر مسجد بیشتر و متعلق به دوران صفویه است.

۳. منطقه‌ حفاظت شده عبدالرزاق

منطقه‌ حفاظت شده‌ عبدالرزاق، یکی از جاهای دیدنی سقز است که با وسعتی بالغ بر ۴۳ هزار و ۹۵۰ هکتار، عنوان سومین منطقه‌ حفاظت شده در استان کردستان را به خود اختصاص داده است. منطقه‌ای که زیستگاه ۸۰ گونه از پرندگان، ۱۷ گونه از پستانداران و بیش از ۳۵۰ گونه از گیاهان مختلف مخصوصا گیاهان نادر و کمیاب است. در کنار زیبایی‌های طبیعی این ناحیه از سقز همچون جنگل‌ها و مراتع سرسبز، وجود آثار تاریخی همچون غار کرفتو و قلعه‌ زیویه، اهمیت و محبوبیت این منطقه را افزون‌تر کرده است. کبک، قوچ، لک‌لک، عقاب طلایی، هما، قرقی، مرغ حق، شغال، میش و میش مرغ، از جمله حیوانات و کما، گون، مرزه، بادام وحشی، زنبق، میخک و زول، شماری از گیاهان یافت شده در این منطقه‌ ارزشمند است.

۴. حمام حاج صالح

«حمام حاج صالح» از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و توریستی در سقز است که در بافت قدیمی این شهرستان قرار دارد. قدمت ساخت این اثر تاریخی متعلق به دوران حکومت صفویان بوده و از بخش‌هایی همچون گرمخانه، خلوتی‌ها، مخزن سوخت، سیستم فاضلاب، خزینه، سربینه و بینه تشکیل شده است. معماری این بنای کهن به سبک معماری اصفهان است که در دوران فرمانروایی صفویان استفاده از آن در ساخت بناها مرسوم بوده است. تزیینات صورت گرفته در حمام بسیار زیبا و تحسین‌برانگیز است که می‌توان به کادربندی و آهک‌بری‌های سقف، دیوارها و حجاری‌های روی ستون‌ها اشاره کرد.

آنچه که در نگاه نخست توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌سازد، ستون‌های سنگی و حجاری‌ شده‌ حمام است که متشکل از سه قسمت با مقطعی هشت‌ضلعی است. جالب است بدانید که مردم هنگام استفاده از حمام، از دمپایی‌های چوبی استفاده می‌کردند که در نوع خود جالب و احتمالا نشان‌دهنده‌ امکانات و خدمات بالای ارائه شده به مشتریان در آن زمان بوده است. این اثر تاریخی در دوران پهلوی، به زورخانه تغییر کاربری داد. سپس در دوران انقلاب بعد از مدتی متروکه بودن، به ثبت ملی رسید و پس از مرمت و بازسازی به موزه‌ حمام حاج صالح تغییر یافت.

۵. بازار سقز

در مرکز شهر سقز، مجموعه‌ بازار قدیمی این شهرستان مشاهده می‌شود که علی‌رغم قدمت زیاد آن، هنوز نیز به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تجاری در این شهر در نظر گرفته می‌شود. متاسفانه امروزه نمی‌توان اثری از بازار اصلی و کهن سقز یافت ولی با توجه به آثار باقی‌مانده از کاروانسرای تاجوانشیر، می‌توان به ارزش و اهمیت این بازار در دوران پیشین، پی برد. راسته‌های بازار، تنها میراث برجای‌مانده از این مجموعه‌ تجاری است که در ده سال اخیر، از لحاظ معماری تغییرات کلی را در خود دیده است.

۶. روستای تاریخی ترجان

در فاصله‌ ۶۰ کیلومتری از سقز، روستایی تاریخی، کوهستانی و تپه‌ای، دارای آب و هوایی معتدل و سرد و با چشم‌اندازهایی بسیار زیبا قرار دارد که به «روستای ترجان» شهرت یافته است. گفته می‌شود که نام‌گذاری این روستا به ترجان، به دوران حملات مغول‌ها به ایران بازمی‌گردد. به نظر می‌رسد که در آن زمان، «تیرجان» نام فرمانده‌ سپاه مغول‌ها بوده که به این روستا حمله کرده است. آب و هوا و اقلیم ویژه و منحصر‌به‌فرد روستای ترجان، به‌دلیل قرارگیری آن در دامنه‌ کوه، مناظر و دیدنی‌های شگفت‌انگیز طبیعی خارق‌العاده‌ای را ایجاد کرده است که برای طبیعت‌گردی مکانی مناسب خواهد بود. در کنار زیبایی‌های طبیعی روستا، اثر تاریخی به نام «قلعه‌ تورجان» نیز که به «قلعه کهن» و «قلاکون» نیز شهرت دارد، وجود دارد که احتمالا به همت اهالی روستا آن هم در سال‌هایی بسیار قبل ساخته شده است.

۷. کاروانسرای تاجوانچی (سرای اتحاد)

«کاروانسرای تاجوانچی» یا «سرای اتحاد» یکی دیگر از آثار تاریخی ایران است که در بخش غربی حمام حاج صالح قرار گرفته است. هرچند تنها بخشی از ضلع شمالی این اثر تاریخی باقی‌مانده است اما باز هم به‌خوبی می‌توان طرح آن را که در دو طبقه، متشکل از یک حیاط مستطیل شکل، ستون‌های استوانه‌ای ساخته شده از آجر، پایه‌ستون‌های مربعی آجری، آب‌نمایی در مرکز حیاط، حجره‌ها و اتاقک‌هایی را که در پیرامون آن بوده و هم‌اکنون نیز تعدادی از آن‌ها برجای مانده است، مشاهده کرد. احتمال می‌رود که این بنا در دوران حکومت زندیه و در زمان فرمانروایی خسرو خان اول ساخته شده است.

۸. پیست اسکی سقز

یکی از تفرجگاه‌ها و مکان‌های محبوب در بین مردم سقز، «پیست اسکی» این شهرستان است که در گردنه خان، در محور سقز به‌سمت بانه و در بخش شمالی کوه وزنه قرار دارد. این پیست که بیش از ۶ ماه از سال مملو از برف است، دارای طولی برابر با ۱۲۰۰ متر دارای و قله‌ای با ارتفاعی بالغ بر ۲۷۰۰ متر از سطح دریا است که مکان مناسبی برای تفریح جوانان و علاقه‌مندان به ورزش‌های زمستانی است.

۹. غار كرفتو

غار كرفتو بی شك یكی از جذاب‌ترین نقاط دیدنی غرب كشور محسوب می‌شود. این غار مجموعه‌ای از زیبایی‌های طبیعی و تلاش انسان‌ها برای غلبه بر طبیعت و زنـدگی بهتـر و ایمن‌تر است. سابقه سكونت یا مورد استفاده قرار گرفتن آن را از دوره سلوكی به بعد یعنی اشكانی، ساسانی و اسلامی می‌دانند.

پس از كاوش‌هایی كه در دو فصل انجام گرفت و با نتیجه‌ای حاصل از مطالعات محوطه‌های اطراف غار مشخص شد پیش از تاریخ، احتمالا از اواخر هزاره پنجم و هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح (ع)، این غار هم‌زمان با پناگاه‌های و غارهای دیگر از جمله غار كانی میكائیل مورد استفاده قرار می‌گرفته است. طبق کاوش باستان‌شناسان، قسمت‌هایی از غار کرفتو توسط دست‌های هنرمندان ایرانی‌ و بدون در اختیار داشتن وسایل کنده‌کاری شکل گرفته است. این غار از جنس آهک بوده و مربوط به زمان سوم زمین‌شناسی است و در تاریخ ۲۰ بهمن ماه سال ۱۳۱۸ هجری قمری با شماره‌ ۳۳۰ به ثبت ملی رسید.

 

دریاچه سد شهید کاظمی (دریاچه زرینه رود)

این دریاچه در 62 کیلومتری شمال شهر سقز و بین شهرستانهای سقز و بوکان قرار گرفته است و طول متوسط آن 6 کیلومتر است آب دریاچه از رودهای زرینه رود، خورخوره، سیمینه رود و چم سقز تأمین می شود این دریاچه از جاذبه های طبیعی استان محسوب می گردد. روستاهای اطراف دریاچه به ویژه روستای قلندر از روستاهای گردشگری محسوب می شود.

دریاچه سد شهید کاظمی واقع در بین شهرستان های سقز و بوکان

روستاها

برخی روستاهای سقز دارای جاذبه های گردشگری، مذهبی و تفریحی هستند و در ایام سال پذیرای گردشگران می باشند، که می توان به روستاهای زیر اشاره نمود:

ترجان، مولان آباد، پارسانیان، کسنزان، روستاهای اطراف سد شهید کاظمی از جمله:قلندر و...

پیست اسکی سقز

یکی از تفرجگاه ها و مکان های محبوب در بین مردم سقز، «پیست اسکی» این شهرستان است که در گردنه خان، در محور سقز به سمت بانه و در بخش شمالی کوه وزنه قرار دارد. این پیست که بیش از 6 ماه از سال مملو از برف است، دارای طولی برابر با 1200 متر دارای و قله ای با ارتفاعی بالغ بر 2700 متر از سطح دریا است که مکان مناسبی برای تفریح جوانان و علاقه مندان به ورزش های زمستانی است .