آسمـانخراش 3 هزار ساله در روستای میمند

آسمانی لاجوردی، انبوه جنگل‌های بنه یا پسته وحشی، سرزمینی که پوشش آن از گدازه‌های آتشفشانی است و یک معماری ویژه با خانه‌هایی در دل کوه را که کنار هم بگذارید نتیجه‌اش می‌شود روستای تاریخی میمند که مرکز دهستان میمند از توابع شهرستان شهربابک است و در استان کرمان قرار دارد. این روستای تاریخی را می‌توانید در 38 کیلومتری شهرستان شهربابک، در نزدیکی محور یزد - سیرجان – بندرعباس و در مسیری کوهستانی بیابید.

برنده جایزه مرکوری

در مجموع 406 کیچه این روستا،2560 اتاق وجود دارد و درجه حرارت این اتاق‌ها حدود 5 درجه با بیرون متفاوت است؛ یعنی در تابستان 5 درجه خنک‌تر و در زمستان 5 درجه گرم‌تر است. ساکنان این روستا آداب و رسوم خاص خودشان را دارند و در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود. روستای 3 هزارساله میمند تنها روستای تاریخی در جهان است که هنوز روابط سنتی زندگی در آن جریان دارد و می‌توان تعامل انسان و طبیعت را به‌خوبی در آن مشاهده کرد. این روستا هفتمین منظر فرهنگی، طبیعی و تاریخی جهان بود که جایزه «مرکوری» را دریافت کرد.

غارهایی به نام خانه‌

در این روستای فوق‌العاده حدود 406 واحد مسکونی در دل کوه وجود دارد که تمام سنگی است و به آن «کیچه» می‌گویند. تمام این خانه‌ها در دل صخره‌های روبه‌روی هم کنده شده و اگرچه نمای بیرونی‌شان فقط ورودی خانه است که مثل سوراخی در دل کوه پیداست ولی خانه‌ها حیاط هم دارند و جالب این‌که گاهی کنار حیاط جایی برای نشستن و هواخوری هم تعبیه شده است. خانه‌های میمند که به دوره‌های زمین‌شناسی 2 تا 3 هزار سال پیش مربوط می‌شود، هم‌اکنون سکونت‌گاه نزدیک به 140 نفر است که یا هیچ‌گاه از سرزمین مادری خود کوچ نکرده‌اند یا به تازگی بازگشته‌اند و قصد زندگی در سکونت‌گاه نیاکان‌شان را دارند.

زندگی در 3 فصل

مردم میمند 4ماه اول سال را در دشت‌های پایین میمند زندگی می‌کنند و 4 ماه دوم را در آبادی‌های اطراف و باغ‌ها به سر می‌برند. میمندی‌ها فقط 4ماه سوم سال را در خانه‌های صخره‌ای این روستا ساکن می‌شوند. خانه‌های صخره‌ای میمند در تابستان خنک و در زمستان کاملا گرم هستند. مردم میمند با کمترین تخریب و صرف حداقل انرژی بیشترین بهره را از طبیعت برده‌اند و آداب و سنن آن‌ها نیز هنوز پویا و فعال است. موقعیت این روستا از لحاظ استراتژیک هم اهمیت دارد. به قول میمندی‌ها؛ اگر در ابتدای میمند که آن را گلوگاه می‌نامند 2 تفنگچی 2 طرف رودخانه مستقر شوند به راحتی می‌توانند از ده دفاع کنند.

آسمانخراش‌های چند هزار ساله

تمام اتاق‌های این ده در دامنه کوه کنده شده و هر کوچه کنده شده در دل کوه به 3 یا 4 اتاق محدود می‌شود. خانه‌ها دودکش و بخاری ندارند و کاملا بدون منفذ است. این خانه‌ها از نظر تاریخی از آثار اولیه تمدن‌بشری محسوب می‌شود. در واقع خانه‌های این روستا در کنار هم شبیه آسمانخراش موربی است که هزاران سال پیش در دل سنگ و کوه کنده شده است. این بنای باستانی بی‌گمان از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود به دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوه‌ها را مقدس می‌شمردند. هنوز کسی نمی‌داند که این مجموعه به دست چه کسانی خلق شده و انگیزه این مردمان از احداث چنین بناهایی چه بوده اما انگیزه مردمان آن زمان بسیار اهمیت دارد چون در آن زمان و با آن وسایل ابتدایی، آفرینش چنین مجموعه با عظمتی با این معماری بی‌نظیر قابل تحسین است.

پناهگاهی طبیعی

لایه آذرین ضخیمی که روی روستا وجود دارد، ‌مانند دژی طبیعی از نفوذ به روستا جلوگیری می‌کند. تنها مسیر دسترسی، شیارهای طبیعی به‌نام رخنه است که در مواقع لزوم بسته می‌شدند. دستکندها در چند تراز مختلف، در شیب کوه و 2طرف دره، کنده شده‌اند و میانگین اتاق‌های موجود در هر کیچه به 4 می‌رسد.

دکوراسیون باستانی

برای اتاق‌ها، طاقچه در اندازه‌های مختلف کنده شده‌ است که جای رختخواب، ظروف، صندوق و چراغ است. به همین دلیل کنار دیوارهای خانه گنجه گذاشته نمی‌شود. در واقع با کندن دیوار، حفره یا طاقچه‌ای به‌وجود می‌آید که اشیا و لوازم خانه در آن‌ها گذاشته می‌شود یا بعضی وسایل در آن‌ها آویزان می‌شود. کل یک خانه ممکن است شامل یک یا چند اتاق و اصطبل باشد که کیچه نام دارد.

هر واحد یک ورودی مشترک دارد و ممکن است در پاگرد طویله در یک سو و اتاق نشیمن در طرف دیگر باشد. همه کیچه‌ها یک ساختار ندارند زیرا هم از نظر اندازه و هم از نظر تعداد اتاق‌ها متفاوت هستند. جدا کردن اتاق‌ها از پستوها یا پوشاندن برخی از طاقچه‌ها با پرده‌های پارچه‌ای صورت می‌گیرد. کلیدون هم چیزی است که در دیوار کنار در نصب می‌شود و کلید را در آن قرار می‌دهند تا زبانه پشت در قرار گیرد. ساختن اجاقی در اتاق‌ها که در زبان محلی دیدون (didon) به آن می‌گویند و سوزاندن هیزم طی سالیان متمادی موجب سیاهی رنگ سقف و بدنه اتاق‌ها شده. کف پوش‌ها هم بیشتر نمد، مخشیف، گلیم یا قالیچه است.

مسجدی با محراب سنگی

مسجد میمند حاصل تغییراتی است که در یک یا چند واحد مسکونی داده شده است؛ این مسجد حدود 120متر مربع وسعت داشته و شکلی مدور و نامنظم دارد. بعد از عبور از راهرویی به پهنای یک و نیم متر به صحن مسجد می‌رسیم؛ سقف مسجد روی 3ستون سنگی به ارتفاع 2 متر بنا شده است. محراب مسجد هم در سنگ کنده شده و حدود یک متر ارتفاع دارد.

در مرز دشت و کوهستان

آب و هوای میمند از معتدل کوهستانی است که از ویژگی‌های آن زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل است. روستای ‌میمند در مرز مشترک دشت و کوهستان قرار دارد و درگذشته پوشیده از درختان ‌پسته و بادام‌وحشی بوده‌ که در حال حاضر محدود به دشت‌های اطراف روستای میمند می‌شود. کمی نزدیک‌تر به روستای ‌میمند نیز درختان توت و شاه‌‌توت به وفور یافت می‌شود. دشت میمند همچنین پر از جانوران بیابانی مثل مار، سوسمار، جوجه تیغی، لاک‌پشت و خرگوش است. درکوهستان‌های‌میمند هم حیوانات‌ وحشی مختلفی مثل آهو، پلنگ، گرگ، روباه، بزکوهی، کبک و پرندگان شکاری یافت ‌می‌شود.